اصول طراحی فضای سبز شهری (مراحل و نکات مرتبط با آن)

اصول طراحی فضای سبز شهری

اصول طراحی فضای سبز شهری چیست؟

اصول طراحی فضای سبز شهری مانند یک سری قانون و دستورالعمل مهم هستند که به افرادی که پارک ها و باغ های داخل شهر را طراحی می کنند کمک می کند. این اصول باعث می شوند که این فضاها خوب کار کنند، زیبا باشند، برای مدت طولانی سالم مانده و برای مردم شهر مفید واقع شوند. در شهر مشهد، با وجود پویایی در صنایع مختلف از جمله صنایع روشنایی در مشهد که نقش مهمی در زیباسازی و کارایی فضاهای شهری دارند، اصول طراحی فضای سبز شهری، اهمیت دوچندان پیدا می کند. این اصول کمک می کنند که این فضاهای سبز فقط جذاب نباشند، بلکه کارهای مهمی برای طبیعت، مردم و اقتصاد شهر هم انجام بدهند. در ادامه به چند تا از مهم ترین این اصول می پردازیم:

هماهنگی در طراحی های اولیه

هماهنگی (Harmony) یکی از اصول مهم در طراحی فضای سبز شهری، به ویژه در مراحل طراحی اولیه، محسوب می شود. هماهنگی به معنای ایجاد یکپارچگی و تناسب بین عناصر مختلف طراحی است تا یک حس کلی دلپذیر، منسجم و متعادل در فضا ایجاد شود.

رعایت تعادل

رعایت تعادل یکی از اصول مهم و اساسی در طراحی فضای سبز شهری به شمار می رود. این اصل در ابعاد مختلف طراحی فضای سبز نمود پیدا کرده و به ایجاد فضاهایی هماهنگ، دلپذیر و کارآمد کمک می کند.

نکات مهم در طراحی فضای سبز

توجه به کنتراست

توجه به کنتراست یکی از اصول مهم و مؤثر در طراحی فضای سبز شهری است. کنتراست به معنای تضاد و تفاوت بین عناصر مختلف طراحی است و استفاده هوشمندانه از آن می تواند به جذابیت بصری، ایجاد سلسله مراتب بصری و برجسته کردن ویژگی های خاص در فضای سبز کمک کند.

توجه به استفاده از رنگ ها

توجه به رنگ ها یکی از اصول طراحی فضای سبز شهری است که می تواند به طور قابل توجهی بر جذابیت، کارایی و تجربه کاربری این فضاها تاثیر بگذارد. طراحان باید با در نظر گرفتن نقش های مختلف رنگ و ملاحظات مربوطه، از آن به طور هوشمندانه و خلاقانه در طراحی های خود استفاده نمایند.

ایجاد تغییرات گذرا

ایجاد تغییرات گذرا، با حفظ اصول اساسی، می تواند پویایی، جذابیت و کارایی فضاها را افزایش داده و پاسخگوی نیازهای متغیر جامعه و شرایط محیطی باشد. این تغییرات می توانند موقتی، فصلی یا با هدف آزمایش و ارزیابی قبل از اعمال تغییرات دائمی صورت بگیرند.

مراحل طراحی فضای سبز شهری

مراحل طراحی فضای سبز شهری

مراحل طراحی فضای سبز شهری به طور کلی شامل 5 مرحله زیر است:

مرحله اول؛ شناخت و تحلیل

• بررسی وضعیت موجود: ارزیابی دقیق ویژگی های سایت شامل توپوگرافی، نوع خاک، شرایط آب و هوایی، پوشش گیاهی، کاربری همجوار، دسترسی ها و زیرساخت ها.
• تعیین نیازها و اهداف: مشخص کردن خواسته استفاده کنندگان (شهروندان)، اهداف کارفرما (مانند شهرداری) از ایجاد یا بهبود فضای سبز و توجه به جنبه های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی.
• تحلیل کاربری و فعالیت ها: بررسی نوع فضای سبز (پارک، بوستان، میدان، فضای سبز خطی و غیره) و فعالیت های پیش بینی شده در آن (تفریح، ورزش، استراحت، گذر و غیره).
• مطالعات اقلیمی و زیست محیطی: بررسی شرایط جوی منطقه، جهت باد غالب، میزان تابش خورشید و اثرات زیست محیطی طرح پیشنهادی.
• مطالعات اجتماعی و فرهنگی: در نظر گرفتن ویژگی های فرهنگی و اجتماعی جامعه محلی و نیازهای گروه های سنی و اجتماعی مختلف.

مرحله دوم؛ ایده پردازی و طراحی مفهومی

• تعیین مفهوم طراحی (کانسپت): شکل دادن به ایده اصلی و ساختار کلی طراحی بر اساس نتایج تحلیل های انجام شده.
• تهیه پیش طرح ها (اسکیس): ترسیم طرح های اولیه و شماتیک برای جانمایی عناصر اصلی فضا.
• طراحی گردش و دسترسی ها: طراحی مسیرهای پیاده روی، دوچرخه سواری و در صورت لزوم مسیرهای دسترسی برای وسایل نقلیه خدماتی.
• تعیین کاربری فضاها: جانمایی فضاهای مختلف با توجه به عملکردهای مورد نظر (مانند زمین بازی کودکان، محل نشستن، فضاهای ورزشی و غیره).
• انتخاب عناصر کلیدی: تعیین نوع غالب پوشش گیاهی، عناصر سخت منظری (مانند آبنما، برکه، مجسمه و غیره) و مبلمان شهری.

مرحله سوم؛ طراحی تفصیلی

• تهیه نقشه های اجرایی: ترسیم نقشه های دقیق با مقیاس مناسب شامل پلان های جانمایی، مقاطع طولی و عرضی، جزئیات ساخت عناصر، نقشه های کاشت گیاهان و سیستم های آبیاری و روشنایی.
• انتخاب مصالح: تعیین نوع و مشخصات فنی مصالح مورد استفاده برای کفپوش ها، مبلمان، سازه ها و سایر اجزا.
• طراحی سیستم های تاسیساتی: طراحی سیستم های آبیاری، زهکشی، روشنایی و در صورت نیاز سایر تاسیسات مربوطه.
• تهیه فهرست مقادیر و برآورد هزینه: محاسبه دقیق مقادیر مصالح و تجهیزات مورد نیاز و برآورد هزینه اجرای طرح.
• تهیه مشخصات فنی: تدوین دستورالعمل های اجرایی و مشخصات فنی مربوط به هر بخش از طرح.

مرحله چهارم؛ اجرا

• انتخاب پیمانکار: برگزاری مناقصه و انتخاب پیمانکار واجد شرایط برای اجرای پروژه.
• اجرای عملیات: انجام عملیات خاکبرداری، تسطیح، ساخت عناصر سخت منظری، کاشت گیاهان، نصب مبلمان و اجرای سیستم های تاسیساتی طبق نقشه ها و مشخصات فنی.
• نظارت بر اجرا: نظارت دقیق مهندسین مشاور بر مراحل اجرا برای اطمینان از کیفیت کار و تطابق با طرح.

مرحله پنجم؛ نگهداری و بهره برداری

• برنامه ریزی نگهداری: تدوین برنامه زمان بندی و دستورالعمل های مربوط به نگهداری فضای سبز شامل آبیاری، کوددهی، هرس، کنترل آفات، بیماری ها و نظافت.
• بهره برداری: استفاده بهینه شهروندان از فضای سبز و مدیریت صحیح آن.
• ارزیابی و بازخورد: ارزیابی عملکرد فضای سبز پس از بهره برداری و دریافت نظرات کاربران برای انجام بهبودهای احتمالی در آینده.

نکات مهم در طراحی فضای سبز

1. تنوع کاربری: ایجاد فضاهایی با عملکرد متنوع برای پاسخگویی به نیازهای مختلف شهروندان (تفریح، ورزش، استراحت، تعامل اجتماعی).
2. دسترسی آسان: اطمینان از دسترسی راحت و ایمن همه افراد (کودکان، سالمندان، افراد دارای معلولیت) به فضای سبز از طریق شبکه معابر شهری.
3. پایداری: استفاده از گیاهان بومی و مقاوم به شرایط آب و هوایی محلی، مدیریت بهینه مصرف آب و استفاده از مصالح پایدار.
4. هویت بخشی: طراحی فضاهایی با هویت بصری منحصر به فرد که با فرهنگ و تاریخ محلی همخوانی داشته باشد.
5. کیفیت بصری: توجه به زیبایی شناسی فضا، استفاده از عناصر بصری جذاب و ایجاد چشم اندازهای دلنشین.
6. امنیت: طراحی فضاهایی با دید مناسب، روشنایی کافی و احساس امنیت برای استفاده کنندگان در ساعات مختلف شبانه روز.
7. تعامل اجتماعی: ایجاد فضاهایی برای تعاملات اجتماعی، برگزاری رویدادها و تقویت حس تعلق به مکان.
8. انعطاف پذیری: طراحی فضاهایی که بتوانند در طول زمان با تغییر نیازها و شرایط سازگار شوند.
9. نگهداری آسان: انتخاب عناصری که نیاز به نگهداری کم و هزینه پایین داشته باشند.
10. مشارکت مردمی: در نظر گرفتن نظرات و نیازهای شهروندان در فرآیند طراحی.

نتیجه گیری برای اصول طراحی فضای سبز شهری

در نهایت، اصول طراحی فضای سبز شهری نه تنها چارچوبی برای خلق فضاهای بصری دلپذیر ارائه می دهند، بلکه راهنمایی برای ایجاد محیطی پایدار، کارآمد و پاسخگو به نیازهای چندگانه شهروندان و محیط زیست هستند. رعایت این اصول تضمین می کند که فضاهای سبز شهری، به دارایی های ارزشمندی تبدیل شوند که کیفیت زندگی را ارتقاء داده، به حفظ تنوع زیستی کمک کرده و نقش مؤثری در پایداری و سرزندگی شهرها ایفا می کنند. در واقع توجه به این اصول، سرمایه گذاری بلندمدت برای آینده ای سبزتر و پویاتر محسوب می شود.